Хүний эрүүл мэндийг дэмжихийн зэрэгцээ, хоол тэжээлтэй холбоотой аливаа өвчнөөр өвчлөх эрсдэл учруулдаггүй хүнсийг “Эрүүл хүнс” гэнэ. Жишээ: Шинэ хүнсний ногоо, жимс, гурвалжин будаа, хөц будаа, 2-р гурил, арвайн гурил, овьёос, өөхгүй бараан мах, загас, тахиа, шувууны мах, тослог багатай (тослог нь 2%-ас бага) сүү, сүүн бүтээгдэхүүн гэх мэт.
Эрүүл хоол нь байгалийн гаралтай, олон нэр төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүний цогц бөгөөд тэдгээр нь нүүрс ус, өөх тос, уураг, эслэг, аминдэм, эрдэс бодисуудын зохистой харьцаатай байна. Өөх тос, чихэр, давсны агууламж өндөртэй хоол, хүнс нь эрүүл хүнс болж чадахгүй юм.
Эрүүл мэндэд тустай 8 хүнс
Алмонд самар
Алмонд нь 4% ус, 21% уураг, 22% нүүрс ус, 50% тосноос бүрддэг, өндөр шим тэжээлтэй хүнс юм. Самраас гадна сүү, гурил, тос зэрэг эрүүл мэндэд тустай хүнс хэлбэрээр байдаг. Алмонд нь В аминдэмүүд, эрдэс бодис, эслэг, антиоксидантаар баялаг. Алмонд нь магни, кальци, фолийн эх үүсвэр юм. Ердөө 30 грамм алмонд нь өдөр тутмын Е витамины хэрэгцээг хангадаг. Мөн алмондын тос нь ханаагүй тосны хүчил хэлбэрээр байдаг тул сайн холестрины эх үүсвэр болдог.
Алим
Алим бол эслэгийн эх үүсвэр бөгөөд хальсандаа усанд уусдаггүй эслэг харин дотор хэсэгт уусдаг эслэг агуулсан жимс юм.
Уусдаг болон уусдаггүй эслэг нь хоол боловсруулах үйл явц, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг дэмжиж, гэдэсний ашигтай бактерийг тэнцвэржүүлж бүдүүн шулуун гэдэсний хавдрын эрсдэлийг бууруулдаг байна. Уусдаг эслэг нь цусан дах муу холестринийг бууруулж, зүрх судасны эрүүл мэндийг дэмждэг аж.
Шош, буурцаг
Хүнсний ногоо, уургийн эх үүсвэрийн хувьд шош нь хоол болгонд сайн нэмэлт тэжээл болдог. Махгүй хоолны дэглэм барьж буй үед уургийн хэрэгцээг хангах үндсэн хүнс байж чадна. 100 гр сэвэг зарам (улаан шош) мөн хэмжээтэй үхрийн махтай адил уураг агуулна. Олон төрлийн шош, буурцагт уураг, эслэгээс гадна тиамин (B1), магни, төмөр, цайр, фолийн хүчил, фосфор, кали зэргийг агуулдаг.
Нэрс
Нэрс нь байгалийн гаралтай антоцианин гэх хүчтэй антиоксидант агуулдаг тул үрэвслийн эсрэг, хөх, ходоод, түрүү булчирхайн хавдар, чихрийн шижин, зүрх судасны эмгэг тусахаас сэргийлдэг. Хөлдөөсөн, чанамал хэлбэрээр дангаар нь болон шейк ундаа хийх, тарагтай холих, амттан нарийн боов хийх зэргээр өдөр тутмын амьдралд идэх боломжтой. Фито шим тэжээлээр баялаг жимс юм. Нэрсэнд К витамин агуулагддаг ба биеийн эд эс, цусны эргэлтийг сайжруулж, кальцийн шимэгдэлтийг дэмждэг. Нэрс нь, С ба А аминдэмийн байгалийн эх үүсвэр юм. Эслэг ихтэй тул өтгөн хатах, таргалалтаас сэргийлнэ.
Брокколи
Брокколийг загалмайт ургамал гэж нэрлэдэг. Энэ нь байцайны төрөлд багтдаг бөгөөд дархлаа, эрүүл мэнд, хоргүйжүүлэхтэй холбоотой фито амин дэм ихээр агуулдаг. Үүний нэг жишээ бол глюкозинолат болон лютеин нь тархи, нүдний эрүүл мэндэд тустай. Брокколи нь үр тариа, шош эсвэл өндөгтэй хоолонд тэжээллэг чанарыг нэмэгдүүлдэг. Учир нь брокколигийн витамин С нь бие махбодыг эдгээр хоолноос илүү төмрийг шингээхэд тусалдагтай холбоотой юм. Брокколи нь мөн кальцийн эх үүсвэр юм. Хөргөгчид брокколи бусад олон ногоотой харьцуулахад илүү удаан шинэлэг хэвээр үлддэг.
Бууцай
Бууцай бол баглаа хэлбэрээр зарагддаг навчит ногоон ногоо юм. Хөлдөөсөн эсвэл шинэхэн бууцай нь өндөг, шөл, гоймон зэрэг олон төрлийн хоол эсвэл салатны орц болно.
Бууцайнд А, С витамин, кали, каротиноид, фолат агуулагддаг. Бууцайнд агуулагддаг каротиноидуудын зарим нь бета-каротин, лютеин, зеаксантин юм. Эдгээр фитонутриентууд нь биеийн эсийн хэвийн үйл ажиллагааг дэмждэг. Бууцай нь мөн төмрийн эх үүсвэр юм.
Амтат төмс
Жигнэсэн эсвэл нухсан, амтат төмс нь ямар ч хоолонд өнгө, амт нэмнэ. Амтат төмс нь гүн улбар шар өнгөтэй байдаг. Энэ өнгө нь чихэрлэг төмс нь каротиноид гэгддэг антиоксидант ихтэйг илтгэнэ. Хамгийн их судлагдсан нэг нь бета каротин юм. Энэ нь бие махбодын А аминдэмийг бий болгоход ашигладаг бодис бөгөөд эд эсэд өдөр тутмын элэгдлийг зохицуулахад тусалдаг.
Амтат төмс нь кали, А аминдэмийн эх үүсвэр юм. Эдгээр ногоо нь В бүлгийн витамины эх үүсвэр юм. Мөн бусад хүнсний ногооны нэгэн адил тэдгээр нь эслэгийн сайн эх үүсвэр бөгөөд харьцангуй бага илчлэг юм.
Хүнсний ногооны шүүс
Улаан лооль, өргөст хэмх, бууцай, манжин, лууван зэрэг шүүслэг ногоог миксердэж шинэхэн шүүс өдөр бүр уувал хүнснээс авах төрөл бүрийн амин дэмээ нөхөн авах боломжтой. Зарим хүнсний ногоо, жимсийг чанаж болгох үед амин дэм, эрдэс бодисоо алддаг.