НҮБ-ХХААБ /UN-FAO
Олон улсын худалдаа нь бидний өдөр тутмын амьдралд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Худалдаа нь хүнсний систем болон хүмүүсийг хооронд нь холбож, хэрэглэгчдийг олон төрлийн шим тэжээлтэй хүнсээр хангаж байна. Дэлхий даяар тариаланчид, ажилчид болон худалдаачдад ажлын байр бий болгож, орлогыг нэмэгдүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлж байна.
Ковид-19ийн үед хүнс, газар тариалангийн бүтээгдэхүүний гадаад худалдаа үргэлжилж байсан. Гэвч Украины дайн олон талт хамтын ажиллагаа, олон улсын хүнсний зах зээлийг хуваагдмал болгож байна. Урт хугацааны тогтвортой хөгжлийн бодлогыг өнөөгийн хүнс болон хөдөө аж ахуйн худалдааны бодлогод уялдуулах нь дэлхий нийтийн сорилт болоод байна.
2008 оны хямралын эхэн онуудад олон улсын худалдаа, үйлчилгээ нь дэлхийн эдийн засагт чухал ач холбогдолтойг харуулсан он цагууд байсан. Энэ цаг үед худалдаа эрс өссөн байна. Харин 2008 оны хямралын дараагаас энэхүү даяаршил удаашралд оржээ. 2008 оны хямралын үеэс хойш улс орнууд худалдааны хамтын ажиллагаа илүү өргөжүүлсэн.
2000 оноос хойш улс хоорондын хөдөө аж ахуйн худалдаа өргөжиж, улс орнууд илүү олон оронтой худалдаа хамтын ажиллагаатай ажиллах болжээ. Гадаад худалдаанд бага орлоготой болон дундаж орлоготой улс орнууд зонхилон оролцох болсон байна.
1995 оноос 2019 оны хооронд улс орнууд дотоод худалдаанаас илүү гадаад худалдаанд илүү анхаарах болсон.
Улс орнууд бага зардлаар үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүнүүдийг гадагшаа экспортолж, дотооддоо үнэтэй үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүнүүдийг импортоор авдаг.
Үйлдвэрлэлийн зардалд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлс:
- Технологийн ашиглалт: Технологи нь олон улсын түвшинд хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлд 75 хувийн өсөлт авчирдаг байна. Үлдсэн 25 хувийг газар эзэлдэг.
- Байгалийн баялгийн тэгш бус хуваарилалт. Үүнд ус түшиглэсэн, газар түшиглэсэн улс орон эсэх.
- Хөдөлмөрийн бүтээмжийн ялгаа: Дэлхийн улс орнуудын 10%-д багтах чинээлэг орнуудын нэг ажилчны үйлдвэрлэлд шингээж буй нэмүү өртөг нь нэн буурай хөгжилтэй 10%-д багтаж буй орнуудтай харьцуулахад 70 дахин илүү байна.
Өндөр тээвэрлэлтийн зардал нь бараа бүтээгдэхүүнийг солилцох болон улс орнуудыг үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаараа ажиллахад нь саад болж байна.
Худалдааны зардалд худалдааны бодлого, тээвэрлэлтийн зардал, даатгалын зардал, экспорт импортын процедур болон хил дээрх саадсан байдал ордог. Бага орлоготой орнуудын хувьд худалдааны зардал нь бараа бүтээгдэхүүний үнэ дээр барагцаагаар 400 хувиар нэмэгддэг байна. Энэхүү өндөр зардал нь худалдааны интеграцид саад учруулах болон хүмүүсийг ядуурлаас гарахад нь хүндрэл учруулж байна.
Хүнд байдлаас гарахын тулд улс орнууд импортын бүтээгдэхүүний төрлүүдийг нэмэгдүүлж, худалдааны түншлэлийн тоог нэмэгдүүлэх хэрэгтэй хэмээжээ.
Эх сурвалж : https://www.fao.org/interactive/state-of-agricultural-commodity-markets/en/?fbclid=IwAR005bJtUNU32Glr5HuobYXhvb1jQanVvRPlQgv03vU8ZiPEDJXz-kfeqX4