Хорт хавдар үүсгэдэг хүчин зүйлүүдийн дунд генетик, тамхи татах, хоол тэжээлийн дутагдал, тодорхой халдварууд, химийн бодисуудтай харьцах, цацраг туяанд өртөх гэх мэт хүчин зүйлүүд орно. Хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэхэд хоол тэжээл ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ гэхээр таны бодож байгаагаас хамаагүй илүү үүрэг гүйцэтгэдэг ажээ. Судалгаанаас харахад өвчлөх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг 2 гол хүчин зүйл бол идэвхгүй амьдралын хэв маяг, буруу хооллолт юм. Аз болоход үүнийг өөрчлөх эсэх нь таны мэдэлд байна. Тамхинаас гарахаас гадна эрсдэлээ бууруулахын тулд жингээ хянаж, тогтмол дасгал хийж, эрүүл, ургамлын гаралтай хооллолтыг баримтлах хэрэгтэй.
1. Элсэн чихэр, хиймэл чихэр. Цэвэршүүлсэн сахар нь инсулины түвшинг нэмэгдүүлээд зогсохгүй хорт хавдрын эсүүдэд тэжээллэг орчин болдог. Энэ баримт нь шинжлэх ухаанд нэлээд удаан хугацаанд мэдэгдэж байсан. 1931 онд Германы анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналт Отт Варбург анх хавдар нь элсэн чихэрээр хооллодог болохыг олж мэдсэн. Өсөлт, тархалтын хувьд эсүүд хурдан метаболизмд ордог тул фруктозын өндөр агууламжтай чихэрлэг бодис хэрэгтэй. Тэгвэл чихрийг юугаар солих вэ? Зөгийн бал, далдуу модны сахар, агч модны сироп гэх мэт.
2. Боловсруулсан мах. Боловсруулсан мах гэж бид үйлдвэрийн аргаар бэлтгэсэн махан бүтээгдэхүүн болох гахайн утсан мах, зайдас, хиам гэх мэтийг хэлж байна… Хавайн их сургуулиас хийсэн судалгаагаар ийм бүтээгдэхүүн нойр булчирхайн хорт хавдар тусах эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг болохыг тогтоожээ. Боловсруулсан маханд нитрат зэрэг олон төрлийн химийн бодис, хадгалалтын бодис агуулагддаг бөгөөд энэ нь амтыг сайжруулдаг ч хорт хавдар үүсгэдэг. Ялангуяа утсан мах нь модны шатсан давирхайг өөртөө шингээдэг тул маш хортой. Юугаар солих вэ? Өөхгүй мах худалдаж аваад өөрөө чанаж идээрэй.
3. Фермийн загас. Гадны арилжааны загасны аж ахуй нь маш давчуу нөхцөлд олон тооны загас (жишээлбэл, хулд загас) үржүүлэхэд суурилдаг. Ийм ойр орчинд бактери, вирус, паразит өвчний тархалт маш өндөр байдаг тул загасыг антибиотик, пестицид болон бусад хорт хавдар үүсгэгч бодисоор эмчилдэг. Үүнээс гадна фермийн хулд загас нь зэрлэг хулд загаснаас хамаагүй бага омега-3 агуулдаг. Юугаар солих вэ? Зэрлэг байгалийн загас зөвшөөрөгдсөн нөхцөл, улиралд өөрөө барих юм уу худалдаж аваарай – энэ нь илүү аюулгүй.
4. Даршилсан болон утсан хоол. Ерөнхийдөө эдгээр бүтээгдэхүүн нь нитрат зэрэг хадгалалтын хугацааг уртасгадаг хадгалалтын бодис агуулдаг. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам эдгээр нэмэлтүүд хүний биед хуримтлагддаг. Эцсийн эцэст тэд эсийн түвшинд устгалд хүргэж, хорт хавдар үүсгэдэг. Махны дулааны боловсруулалтын явцад нитратууд нь илүү аюултай нитрит болж хувирдаг.
5. Устөрөгчжүүлсэн тос. Устөрөгчжүүлсэн тос (цаашид транс тос гэх) нь удаан хадгалах зорилгоор химийн найрлагыг нь зохиомлоор өөрчилсөн синтетик бүтээгдэхүүн юм. Үүнээс гадна үнэрийг арилгах, амтыг сайжруулах зорилгоор тосонд химийн бодис нэмдэг. Судалгаанаас харахад үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэг хэсэг болох устөрөгчжүүлсэн болон хэсэгчлэн устөрөгчжүүлсэн тос нь хөхний хорт хавдраар өвчлөх эрсдэлийг хоёр дахин нэмэгдүүлдэг. Юугаар солих вэ? Оливын тос, кокосын тос эсвэл далдуу модны тос.
6. Төмсний чипс. Энэхүү алдартай хоолыг устөрөгчжүүлсэн ургамлын тосонд шарж, дараа нь тансаг байдлаар хатаана. New England Journal of Medicine сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгаагаар өдөрт ердөө 30 гр чипс идэх нь жилд 1 кг жин нэмэгдэхэд хүргэдэг. Үүнээс гадна, чипс нь цусан дахь холестерины хэмжээг нэмэгдүүлдэг транс тос, цусны даралтыг нэмэгдүүлдэг натри агуулдаг. Мөн өндөр температурт хайруулснаар тамхинд агуулагддаг хорт хавдар үүсгэгч акриламид үүсдэг. Юугаар солих вэ? Чипсээ өөрөө эрүүл тосонд (чидун жимсний тос гэх мэт)шарж идсэн нь дээр.
7. Богино долгионы зуухнаас гаргаж авсан попкорн. Попкорн нь тохиромжтой, харьцангуй эрүүл хоол боловч түүнийг савладаг уут нь өөр хэрэг юм. Олон тооны богино долгионы зуухнаас гаргаж авсан попкорны уутанд перфтороктаной хүчил (PFOA) агуулагдаж байдаг. Энэ хорт бодис нь хөх, бөөр, бүдүүн гэдэс, давсаг, түрүү булчирхай, уушиг, бамбай булчирхай, цусны хорт хавдар тусах эрсдлийг ихээхэн нэмэгдүүлдэг.
8. Цэвэршүүлсэн цагаан гурил. Гурилыг боловсронгуй болгох явцад бүх тэжээллэг чанарыг нь арилгаж, дараа нь хлорын хийгээр цайруулж хэрэглэгчдэд идэхэд илүү амттай болгодог. Цагаан гурил нь гликемийн өндөр индекстэй тул ямар ч шим тэжээлгүйгээр инсулины түвшинг нэмэгдүүлдэг. Бие махбодь нүүрс усыг элсэн чихэр болгон хувиргадаг тул цагаан гурил ихтэй хоол хүнс нь инсулины эсэргүүцлийг нэмэгдүүлдэг. Юугаар солих вэ? Бүхэл үрийн буудай, бүйлс, арвайн гурил. Энэ чухал жагсаалтыг найз нөхөд, гэр бүлийнхэнтэйгээ хуваалцаарай!