Монгол Улс одоогоор Кувейт, Узбекистан, Саудын Араб, Иран зэрэг улсад халал аргаар боловсруулсан мах экспортолж байна.
70 сая гаруй толгой малтай ч түүнээсээ хүртэх ашиг шим нь бага Монгол Улсад мал аж ахуйн эдийн засгийн эргэлтийг сайжруулахгүй бол цөлжилт, бэлчээрийн даацын асуудал, зуд болон ган гачгийн учруулах хохирол улам нэмэгдэх эрсдэл бий. 2.2 тэрбум хэрэглэгчтэй дэлхийн халал махны зах зээлд нэвтэрч, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийхээ экспортод эзлэх хувийг нэмэгдүүлэх боломж байсаар байна.
Тэлэх нь баттай зах зээл
Дэлхий даяарх ислам шашинтнуудын өдөр тутмын амьдралын бүхий л үйл нь “халал” (зөвшөөрөгдсөн) болон “харам” (хориглогдсон) гэсэн хоёр туйлын хооронд хязгаарлагдаж байдаг. Хүнсний хэрэглээнд мөрдөх дэг ёс, тэр дундаа махны хэрэглээ нь халал амьдралын хэв маягийн томоохон хэсэг. Малыг төхөөрөхдөө зөвхөн ислам шашинтны гараар, амь таслах тусгай аргаар, бүх цусыг нь шавхаж төхөөрсөн бол тухайн махыг “халал” гэж тооцдог.
Дэлхийн халал бүтээгдэхүүний зах зээл бараг хоёр их наяд ам.доллар хүрдэг бол халал махны зах зээл 2021 оны байдлаар 802 тэрбум ам.доллароор хэмжигдэж байсныг “Straits Research”-ийн судалгаанд дурджээ. Энэхүү зах зээл 2030 он гэхэд 1.6 тэрбум ам.доллар хүрч, жилийн өсөлт нь 7.4 хувь болж, эрчимжих төлөвтэйг дээрх судалгаанд онцолсон байна.
Үүний гол хөдөлгөгч хүч нь хэрэглэгчийн хүнсний бүтээгдэхүүнд гаргах зардлын өсөлт, амьдралын хэв маягийн өөрчлөлт, ислам шашинтай хүн амын өсөлт, мөн хөгжиж буй орнууд дахь дундаж давхаргын тэлэлт байх аж.
Экспорт өргөжсөөр
Монгол Улс одоогоор Кувейт, Узбекистан, Саудын Араб, Иран зэрэг улсад халал аргаар боловсруулсан мах экспортолж байна. Сүүлд энэ оны дөрөвдүгээр сараас эхлэн Арабын Нэгдсэн Эмират улсад албан ёсоор нийлүүлж эхэлсэн нь өндөр хөгжилтэй Булангийн орнуудын зах зээлд гарах томоохон ахиц болсон юм. Үүгээр зогсохгүй өнгөрсөн наймдугаар сард Дубай хотын хүнсний худалдааны хамгийн том төвд монгол хонины махны дэлгүүр нээгджээ.
Сорилтууд
Азийн Хөгжлийн банкнны дүгнэснээр Монгол Улсын ариун цэвэр, эрүүл ахуйн стандарт олон улсын стандартад нийцэхгүй байгаа нь хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний гадаад худалдаанд саад бэрхшээл учруулдаг аж.
Үүнээс гадна Монголоос 6000-7000 км зайтай орших Булангийн орнуудад мах экспортлоход тээвэрлэлт, хадгалалтын талд хүндрэл учирч буйг салбарынхан онцолж байна.
Б.Бат-Очир