Өөх тос нь уураг, нүүрс усны нэгэн адил бидний хоолны дэглэмийн чухал хэсэг бөгөөд бидний биеийн бүх системийн хэвийн үйл ажиллагааг хангахын тулд тэдгээрийг өдөр бүр хангалттай хэмжээгээр авах ёстой. Гэхдээ зөвхөн нэг зүйлийг сануулахад: ханаагүй өөх тосоор баялаг загас, мах төдийгүй самар, үр, сүүн бүтээгдэхүүн, буурцагт ургамал болон бусад бүтээгдэхүүн байх ёстой. Транс тос (эсвэл транс тосны хүчил), ялангуяа хиймэл өөх тос нь маш аюултай. Зарим мэдээллээр тэдгээрийг агуулсан хоол хүнс тогтмол хэрэглэх нь дундаж наслалтыг таван жилээр бууруулдаг байна.
Транс тос гэж юу вэ?
Транс тос нь байгалийн болон хиймэл гаралтай байдаг. Байгалийн гаралтай нь мах, сүү, сүүн бүтээгдэхүүнд маш их байдаг. Саяхныг хүртэл тэднийг эрүүл бус гэж үздэг байсан ч сүүлийн үед эмч, судлаачид байгалийн транс тосыг хоолны дэглэмээс бүрмөсөн хасах нь аюултай гэдгийг улам ихээр сануулж байна. Жишээлбэл, сүүний тос нь бие махбодид кальцийг илүү сайн шингээх, бодисын солилцоог зохицуулахад шаардлагатай Д аминдэмийг илүү сайн шингээхэд тусалдаг.
Хиймэл транс тос нь хүнсийг дахин боловсруулах явцад, мөн тосыг нийлэгжүүлэх явцад үүсдэг. Транс тос нь удаан хугацаанд мууддаггүй, илүү удаан исэлддэг. Эдгээр шинж чанарууд нь транс тосыг маш их алдартай болгосон. Түүгээр бэлтгэсэн бүтээгдэхүүн нь удаан хугацаанд шинэлэг хэвээр үлддэг, тээвэрлэлтийг илүү сайн тэсвэрлэдэг, үйлдвэрлэхэд хямд байдаг. Гэхдээ транс тосны эдгээр ашигтай шинж чанарууд нь бидний эрүүл мэндэд маш аюултайгаар нөлөөлдөг. Транс тосоор баялаг хоол хүнс тогтмол хэрэглэх нь атеросклероз, цусны судсанд өөх тос хуримтлагдах, зүрхний өвчин, зарим төрлийн хорт хавдар үүсэх эрсдэлтэй шууд холбоотой болохыг судалгаагаар баталжээ.
Хүнсний бүтээгдэхүүн дэх транс тосыг хэрхэн тодорхойлох вэ?
Харамсалтай нь транс тосыг бие даан илрүүлэх нь бараг боломжгүй юм. Лабораторийн судалгаагаар хиймэл транс тосыг үйлдвэрлэхэд ашигласан эсэхийг баттай хэлэх боломжтой. Гэхдээ та бүтээгдэхүүний найрлагад анхаарлаа сайн хандуулж болно. Ихэвчлэн транс тосыг устөрөгчжүүлсэн өөх тос, өөрчилсөн өөх тос, хүнсний тос гэж тэмдэглэсэн байдаг. Та мөн маргарин агуулсан хоол хүнсэнд болгоомжтой хандах хэрэгтэй бөгөөд энэ нь өөрөө транс тос юм. Шингэн эсвэл зөөлөн тосыг хатуу болгон хувиргасан бүх тос үүнд хамаарна.
Ямар хоол хүнсэнд хамгийн их транс тос байдаг вэ?
Транс тос агуулсан бүх хоолыг хоолны дэглэмээс бүрмөсөн хасах нь боломжгүй юм, гэхдээ тэдгээрийг аль болох бага хэмжээгээр идэхийг хичээх нь зүйтэй. Хамгийн их транс өөх тос агуулсан шилдэг хоолыг энд жагсаав.
Боловсруулсан мах– Зайдас, хиам, хатаасан, утсан, давсалсан мах- эдгээр бүтээгдэхүүн бараг бүгдээрээ транс өөх тос ихтэй байдаг. Бүтээгдэхүүний хадгалах хугацааг уртасгах, илүү амтлаг болгохын тулд тэдгээрийг нэмдэг. Өнгөрсөн жил ДЭМБ-аас боловсруулсан махан бүтээгдэхүүнийг хорт хавдар үүсгэгч гэж албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн тул тэдгээрийн хэрэглээ гэдэсний хорт хавдар үүсэх эрсдлийг эрс нэмэгдүүлдэг.
Маргарин– Дээр дурдсанчлан маргарин нь үндсэндээ хиймэл транс тосны төрөл юм.
Ургамлын тосонд устөрөгчийн молекул нэмснээр маргарин нь хатуу болж хувирдаг бөгөөд цөцгийн тосоос хамаагүй удаан хадгалагддаг бөгөөд харамсалтай нь транс тосны бүх сул талуудыг агуулдаг.
Чипс– Эдгээр амттангуудын ихэнх нь ургамлын тосоор хийгдсэн байдаг. Ургамлын тос нь өөрөө аюултай биш боловч хүчтэй халах үед (ялангуяа энэ нь хэд хэдэн удаа) зүрх, судасны эрүүл мэндэд хортой, хорт хавдар тусах эрсдлийг нэмэгдүүлдэг аюултай бодисууд үүсдэг.
Майонез болон бэлэн сүмс- Бэлэн соусын гол бүрэлдэхүүн хэсэг болох ургамлын тос нь мөн нэмэлт боловсруулалтанд ордог бөгөөд үүний үр дүнд транс тос үүсдэг. Мөн бэлэн сүмс нь ихэвчлэн далд давс, элсэн чихэр ихтэй байдаг.
Шоколадны паст– Тэдний зуурмаг чанарыг хэвээр үлдээх, хадгалах хугацааг нэмэгдүүлэхийн тулд транс тосыг хэрэглэдэг. Гэхдээ шоколадан бүтээгдэхүүнийг эрүүл болгодог какао нь ихэвчлэн ийм зуурмагт тийм ч их байдаггүй.
Шоколад– Шоколад хямд байх тусмаа какао нь багасч транс тос агуулсан хүнсний тос их байдаг. Какаоны өндөр агууламжтай, боломжтой бол элсэн чихэргүй шоколадыг сонгоорой- энэ бол хамгийн эрүүл!
Шарсан төмс, Нагеттс – Транс тосны агууламжаараа аварга, нэг порцонд тэдний эзлэх хувь 7% хүрч чадна! Учир нь нэг тосыг дахин дахин ашигладагт байгаа юм.
Бэлэн гурилан бүтээгдэхүүн, бялуу-Үйлдвэрлэлд маргарин болон бусад түрхлэгийг ихэвчлэн ашигладаг (мөн ихэнхдээ хамгийн хямд нь), бялуунд хамгийн бага какаоны агууламжтай, хамгийн их хүнсний тос агуулсан шоколадыг ашигладаг.
Бэлэн өглөөний цай- Эмч нар бэлэн хольцоос татгалзахыг уриалж байна. Үр тариа, мюсли нь хэт их элсэн чихэр, чихэрлэг бодис агуулдаг, тэдгээр нь хөнгөн нүүрс усаар ханасан байдаг боловч үр тарианы ашиг тус бараг байдаггүй байна. Үүнээс гадна үйлдвэрлэлд транс тосыг ашигладаг.
Уургийн баар– Үр тариа, хатаасан жимснээр хийсэн байсан ч, хэрэв та найрлагыг сайтар судалж үзвэл үүнээс аюултай найрлага олж болно.
